انسان‌شناسیِ نظریه‌‌ یادداشت‌هایی بر نظریه‌شناسیِ فرهنگ عامه

چکیده

انسان  – در یک تعریف کلی، موجودی دو بعدی با مختصات زیستی -فرهنگی است (Soukup, 2005). موجودی که از یک سو، تحت تاٍثیر طبیعت زیستی و در سوی دیگر تحت تاثیر عوامل و الگوهای فرهنگی است. انسان ارگانیسمی حسی/ نظری است – این تعریف دیگری است که ما از آن دفاع خواهیم کرد. وقتی می‌‌گوییم حسی، این ریشه در طبیعتِ زیستی انسان دارد. اما، همچنین انسان – در فرایند تکامل خود، برخوردار از سطوحی از نظریه‌‌مندی است: چیزی که در واقع، انسان را انسان می‌‌کند! باید اضافه نمود که، شناخت پیوستار حسی/ نظری انسان، در یک کلیت گشتالتی از مساله است که قابل دستیابی خواهد بود. بنابراین، آنچه انسان را از سایر موجودات زیستی متمایز می‌‌کند، این است که علاوه بر آن، انسان یک موجود نظری نیز هست؛ این به‌واسطه‌‌ی رشد نظریه‌‌ است. در رویکرد ما از مساله، نظریه‌‌ها، سلول‌‌ها واحدهای سازنده‌‌ی ذهن انسانی است. از این‌‌رو، مساله‌‌ی نظریه کلیدی است و پرداخت انسان‌‌شناختی از مساله‌‌ی نظریه، موضوعی اساسی است. این همه‌‌ی چیزی است که نوشتار حاضر درباره‌‌ی آن می‌‌باشد: انسان‌‌شناسی نظریه.

کلمات‌‌کلیدی: نظریه؛ موجود نظری، انسان‌‌شناسی؛ انسان‌‌شناسی نظریه.

پیش‌گفتار

هسته‌‌ی اولیه‌‌ی کتاب، تهیه‌‌ی یک مقاله‌‌ – با همین عنوان، برای کنفرانس انسان شناسی ASA2018* بود؛ سعی داشتم میدان تازه‌‌ای را که انسان‌‌شناسی‌‌ نظریه نامیده‌‌ام، را برجسته کرده – و دست‌‌کم در حد یک معرفی مطرح نمایم؛ چیزی که چکیده‌ی کتاب حاضر است. سپس در همین راستا، مقاله‌‌ی دیگری را در کنگره انسان‌‌شناسی زیستی ارائه نمودم. اما بسیار پیش‌‌تر از این – در کار روی نظریه‌شناسی که کتاب دیگری است، به اهمیت آنچه متن می‌‌توان گفت واقف بودم؛ در واقع، نظریه از همین میدانِ زمینه – یعنی متن، شروع به‌‌رشد کرده و متولد می‌‌شود و از این رو، نظریه یک برمتن (Epitext) است – اصطلاحی که همچنین به‌‌خوبی نشانگر پیوستار متن/نظریه نیز هست. در تایید این اظهار، یکی از ابتدایی‌‌ترین سطوح متن، یعنی داستان‌‌های – شفاهی، عامیانه (Folktales) و آنچه از فرهنگ فولکلور (Folklore) سرچشمه می‌‌گیرد – را در منطقه‌‌ی کوچکی مورد مطالعه قرار دادم. زیرا این زمینه‌‌ی نظری از متن اغلب ممکن است، سطحی و پیش‌‌پا افتاده به‌‌حساب می‌‌آید… اما نتیجه – این مطالعه، حیرت‌‌انگیز بود! جایی که به‌‌نظر می‌‌رسید دارای سطوح نظری ضعیفی است، مملو از عناصر نظری بود: جایی میان داستان/نظریه. و حرکت روی این خط میانی، مدخلی است که ما را به انسان‌‌شناسی نظریه نزدیک خواهد نمود: یک نقطه‌‌ی آغاز. زندگی نظریه در دل متن و متن در دل نظریه – یک دوگانگی و حیات تائویی است.

این یک جهت تازه است و از این رو – برخی دیدگاه‌‌های ارائه شده در این کتاب، نگاهی متفاوت به مساله است و درست به‌‌همین خاطر، ممکن است بحث برانگیز باشد، که اگر چنین شود، کتاب دست‌‌کم، به‌‌هدف حداقلی خود رسیده است. امید است که چنین باشد.

گویا بزرگی  – اردیبهشت 97

*  https://www.anthro.ox.ac.uk/ASA-2018: Sociality, matter, and the imagination: re-creating Anthropology