به تو افتخار می‌کنم! پنج درس مهم در فرزندپروری و مهارت‌آموزی کودکان به شیوه راه‌حل محوری (ویژه والدین، مربیان و مشاوران کودک و نوجوان) کتاب الکترونیک

بخش اول:

 چگونه کودکان را تشویق کنیم و به آنها انگیزه بدهیم؟

 

تشویق کردن کودک بسیار حائز اهمیت است نه تنها به این خاطر که اعتماد به نفس کودک را تقویت می کند بلکه بازخوردادن های مثبت، تأثثرگذارترین ابزاری است که ما به عنوان بزرگتر برای تأثیرگزاری روی رفتار کودکان در اختیار داریم.

با تشویق کودکان می‌توانیم بطور مستمر  رفتارهای مطلوب را در آنها تقویت کنیم. حداقل همه ما می دانیم چطور کودکانمان را تشویق کنیم و این عبارات را بکار ببریم :

– به تو افتخار می کنم.

– تو عزیز منی.

– آفرین دختر خوبم .

– دوست دارم.

– عالی بود پسر مهربانم .

– تو خیلی خوبی.

کودکان کم سن و سال تمایل دارند که به تشویق بزرگترها پاسخ دهند و مهم نیست چگونه آنها را تشویق کنید، اما هر چه کودکان بزرگتر می شوند تشویق کردن آنها پیچیده تر می شود. کودکان که سن بالاتری دارند ممکن است وقتی بزرگترها تلاش دارند آنها را تشویق کنند عصبانی و ناراحت شوند .

کودکان به تشویق های ما پاسخ های متفاوتی می دهند و هر کدام شیوه خودشان را دارند. برخی کودکان با کوچکترین تشویق ها نیز شاد می شوند در حالیکه برخی دیگر از کودکان به شیوه کاملا متفاوتی ازتشویق شدن را می پسندند.

اگر شما یک کودک را به دفعات زیاد و اغلب اوقات و وقت و بی وقت تشویق کنید و یا همیشه به یک شیوه تکراری او را تشویق کنید، این ریسک را کردید که تشویق شما خاصیت و تأثیرپذیری خودش را از دست بدهد و دیگر به چشم کودک شما نیاید و تصور کند تشویق شما از سر عادت و حتی برایتان بی معنی است و یا شما تظاهر می کنید که از کار او راضی هستید و یا رفتارش برای شما تحسین برانگیز بوده است .

بهترین روش برای حرفه ای شدن در تشویق کودکان، گسترده کردن خزانه شیوه های تشویق کردن هایتان و جستجوی راه های گوناگون تشویق کودکان است.هرچه شیوه های متنوع و بیشتری در اختیار داشته باشید، تشویق کردن کودک برای شما لذت بخش تر خواهد بود و می توانید اطمینان بیشتری داشته  باشید که تشویق شما به هدف زده هست و مؤثر بوده و به منظوری که می خواسته اید رسیده اید.

در بخش بعدی من شش روش متفاوت تشویق کودک را برایتان توضیح می دهم.

 

1. تشکر کردن

تشکر کردن یک راه طبیعی بازخورد مثبت دادن به کودکان می باشد و پذیرش آن بسیار برای کودکان راحت و آسان است  و جنبه مثبت اش اینست که کودکی که از او تشکر شده است با معنای تشکر کردن آشنا می شود و یاد می گیرد او نیز نسبت به دیگران سپاسگزار و قدردان باشد. تشکر کردن یک مهارت اجتماعی سودمند است که تأثیرات مثبت زیادی بر روی همه روابط ما دارد:

* خیلی ممنونم که اتاق ات را جمع و جور کردی.

* ممنونمکه به خواهرت در انجام تکالیفش کمک کردی.

* ممنونم که به کارهایی که به تو مربوط می شود به سرعت رسیدگی می کنی.

* خیلی لطف کردی که در شستن ظرف ها کمک کردی.

* مرسی که وقتی داشتم تلفنی صحبت می کردم آروم و بی صدا بودی.

* ممنونم که بشقاب غذایت را در ماشین ظرف شویی گذاشتی.

 

این را امتحان کنید:

برای یک هفته  به خاطر هر کارخوبی که کودکانجام تشکر کنید حتی کارهایی که از بصورت عادی و معمولی هم انتظار می رود انجام دهد و برای یک هفته تشکر از او را عادت خودتان قرار دهید و زیر نظرش بگیریدو ببینید  چگونه تشکر کردن شما کودک  و روابط بین شما را تحت تأثیر می گذارد.

 

2-تحسین کردن غیر مستقیم

منظور م ازین نوع تشویق اینست که به جای تحسین مستقیم کودک، والدین یا معلم ها بطور غیر مستقیم و خطاب به یک نفر سوم از کودک تعریف و تمجید  کنند، برای مثال مادر خطاب به پدر یا پدر بزرگ و مادر بزرگ و یا معلم خطاب به والدین در حالیکه کودک نیز حضور دارد و متوجه صحبت ها باشد .

مادر در صحبت تلفنی با مادر بزرگ می گوید  : “من به مگی خیلی افتخار می کنم “و این در حالی است که مگی صحبت های او را می شنود. “او از برادر کوچکترش مراقبت می کند زمانهایی که من مجبورم کاری با کامپیوتر انجام دهم.“

پدرخطاب  به کودک: تو امروز به محض اینکه  به خانه برگشتی تکالیف مدرسه ات را خیلی سریع انجام دادی و ؛ آفرین بر تو. ما این را به مادرت می گوئیم وقتی که از سر کارش به خانه برگشت.“

مربی مهد کودک خطاب به مادر: دان، می تونم خبرهای خوب به مادرت بگویم؟ ( از کودک اجازه
می گیریم)، دان امروز برای اولین بار خیلی خوب غذا خورد .  تمام غذای بشقابش را خورد و حتی مقداری هم سالاد خورد. این یک موفقیت دستاورد بزرگ است.

معلم زبان انگلیسی خطاب به دانش آموز: معلم ریاضی ات به من گفته است که تو در امتحان جبرات خیلی خوب عمل کرده ای و نمره خوبی گرفته ای  تبریک می گم.

 

این را امتحان کنید:

1- کودک را در حضور خودش و خطاب به یک بزرگتر دیگر تشویق کنید.

2-به کودک بگوئید که از بزرگسال دیگری درباره او حرف خوبی شنیده اید .

3- به کودک بگوئید که تمایل دارید حرف خوبی درباره او به بزرگسال دیگری بگوئید.

حتی این روش تشویق را با بزرگترها تمرین کنید و آن را بکار ببرید. برای مثال همسرتان را پیش مادر شوهرتان تشویق کنید و یا همکارتان را پیش رئیس تان تحسین کنید.

شما متوجه خواهید شد که این روش تشویق به همان اندازه که با کودک مؤثر است در مورد بزرگسالان نیز تاثیر گذار است .

 

3-تشویق غیر کلامی

بسیاری از کودکان و حتی بسیاری از نوجوانان به تشویق هایغیرکلامی خیلی بهتر از تشویق های کلامی پاسخ می دهند. شما می توانید کودک را به روش های مختلف و بدون استفاده از کلام تشویق کنید:

• دست زدن برای کودک .
• زبانتان بند بیاید ( به این معنی که  نمی توانم این را باور کنم )
• انگشت شستتان را بالا بیاورید ( آفرین).
• دست کشیدن روی سر و موی کودک ( تو خیلی با حالی).

کف دستتان را به کف دست کودک بزنید  ( آره اینه).

 

این را امتحان کنید:

با اعضاء خانوادتان و یا گروهی از کودکانی که با آنها کار می کنید بر سر یک ژست بدنی و یا یک نشانه به توافق برسید تا از آن برای تشویق و انگیزه دادن به یکدیگر استفاده کنید هر زمان که دلیلی برای تشویق یکدیگر وحتی دیگران داشتید از اینعلامت  استفاده کنید تا آنها نیز از این ژست پیروی کنند و آن را بکار گیرند.

 

4-تشویق  از طریق بیان شگفتی و سئوال پرسیدن

هدف نهایی از تشویق کودکان کمک به آنها در احساس غرور و افتخار به آن کاری است که انجام داده اند، یا حرفی که زده اند و یا فکر و ایده ای که داشته اند. این احساس غرور ، انگیزه آنها  برای دوباره رفتارکردن به این شیوه را افزایش می دهد.

تشویق از طریق سئوال پرسیدن اغلب خیلی تأثیرگذارتر از تشویقهای مستقیم در ایجاد حس غروردر کودک برای یک دستآورد  می باشد.

در این روش بزرگترها  مستقیما کودک را تشویق نمی کنند ودر عوضاز طریق کنجکاو نشان دادن خودشان و سئوال پرسیدن در مورد چگونگی بدست آوردن دستاورد مورد نظر به وی کمک میکنند که نسبت به موفقیتش احساس غرور و افتخار کند.

مادرخطاب به کودک: این نقاشی بسیار عالی است، همه نمی تواند اینطوری نقاشی بکشد. چطور توانستی این را بکشی؟

پدرخطاب به کودک : تو از سر تکالیفت تا لحظه آخر که تمامشان کنی بلند نشدی. می دانم که این کار راحتی نیست ، چطور انجام اش دادی؟

معلم پیش دبستانی خطاب به کودک: تو موفق شدی خودت را کنترل کنی حتی زمانیکه جان با تو بد رفتاری می کرد. چطور این کار را کردی؟ چطور توانستی خودت را کنترل کنی؟ به خودت چه چیزی گفتی که توانستی خودت را آرام نگه داری؟

معلم موسیقی خطاب به دانش آموزی که در حال نواختن یک آلت موسیقی است: چطور انجامش دادی؟ چطور توانستی این نت را این بار انقدر خوب بزنی؟ آفرین ! دقیقاً چکار کردی؟

 

این را امتحان کنید:

تشویق کودکان از طریق سؤال پرسیدن را امتحان کنید. حس کنجکاوی تان را نسبت به کاری که کودک انجام داده نشان دهید. به او نشان دهید که علاقه مندید بدانید این کار را به این خوبی چطور انجام داده است؟ و چه چیزی به آنها کمک کرده که این کار به خوبی انجام شود و یا راز موفقیت آنها چه بوده؟ و ببینید که حس کنجکاوی شما و پرسش های شما چطور کودک و روابط بین شما را تحت تأثیر قرار می دهد. همین رویکرد را با بزرگترها مثل همسرتان، همکارتان و حتی خواهر و برادرتان نیز امتحان کنید.

 

5-تشویق تلاش های کودک

هنگامیکه کودکان رفتار مطلوب از خودشان نشان می دهند بزرگترها به طور طبیعی وادار به تشویق آنها می شوند. اما گاهی اوقات نیز پیش می آید که کودک دقیقاً رفتار مطلوب را به نحوی که خواسته بزرگترها باشد را نشان نداده ، اما تلاش خود را برای انجام آن به خرج میدهند و یا حتی کاری نزدیک به رفتار مطلوب انجام می دهد ، در این موقعیت ها نیز بزرگترها کودکان را  باید تشویق کنند.

والدین خطاب به کودک: تو سعی خودت را کردی ! دفعه بعدی بهتر نتیجه مگیری.

والدین خطاب به کودک: ما متوجه شدیم که تو می خواستی بهتر رفتار کنی. کاملاً جواب نداد اما مطمئن هستیم تلاش خوبی بود.

والدین خطاب به نوجوان: متوجه شدم که تو به فکر ارتقاء نمراتت در مدرسه هستی واین برایم خیلی قابل تحسین هست واین گام درستی در مسیر درسی ات بود.

معلم خطاب به داش آموزان: من متوجه شده ام که شما تلاش کردید که امروز کمی بهتر سر کلاس تمرکز داشته باشید و به همین خاطر بسیار خوشحال هستم.

 

این را امتحان کنید:

برای یک هفته هر گاه متوجه می شوید کودک رفتاری که مورد پسند شما می باشد را سعی می کند انجام دهد او را تشویق کنید و به او دلگرمی دهید و ترغیب اش کنید و ببیند چگونه این ترغیب و تشویق های شما کودک را تحت تأثیر قرار می دهد.

 

6-تشویق کردن شاد و مهیج

تشویق کردن کودک بسیار مهم است اما دلیلی ندارد که آن را خیلی خشک و رسمی انجام داد.

مادر خطاب به کودکی که نقاشی ای که کشیده  را به او نشان می دهد: خودت این کشیدی؟ واقعاً ! باورم نمیشه؟ ! ( با حالت شوخی )

پدر خطاب به کودکی که به او می گوید در امتحاناتش نمره خوبی گرفته است: داری با من شوخی
می کنی ! تو نمی توانی یه نابغه باشی چون منم نبوده ام.

مادر خطاب به کودک اش که در مدرسه عملکرد خوبی داشته است: تو ژن من را به ارث برده ای ! به خودم رفتی !

پدر خطاب به کودک: ظاهراً من پدر خیل خوبی هستم (کودک می پرسد: چطور؟) پدر خوبی بوده ام که کودک با استعدادی مثل تو تربیت کرده ام .

مادر بزرگ خطاب به مادری که به او گفته نوه اش که از سگ ها می ترسید، یاد گرفته که حداقل یکی از آنها را نوازش کند:

واقعاً ! حتماً سگ پلاستیکی / عروسکی بوده ! نبوده !

خاله خطاب به کودک: امیدوارم هیچ کس متوجه نشود که تو آنقدر ماهر وخبره شدی چونکه من که یک بزرگسال هستم با این سن ام هنوز نتوانسته ام این کار را به این خوبی انجام دهم.

 

این را امتحان کنید:

بقیه بزرگسالان را نیز درگیر این تشویق کردنهای همراه با شوخی و مزاح کنید. در این مورد صحبت کنید که چگونه والدین تان و یا پدر بزرگ، مادر بزرگ هایتان و یا دیگر بزرگترها در دوران کودکی تان از شوخی و مزاح کردن برای تشویق شما استفاده می کردندو بهترین خاطرات خودتان را از بازخوردهای مثبت افراد دیگر با یکدیگر سهیم شوید .

 

v    بیزاری از تشویق شدن

برخی کودکان نیز از تشویق شدن بیزار هستند و گاهی در مقابل تشویق شدن مقاومت از خود نشان میدهند  مثلاً گوش هایشان را با دست می گیرند و یا اگر والدین شان یا هر بزرگسالی آنها را تشویق کنند عصبانی می شوند.

و اگر کودکی تمایل به رد تشویق و بازخوردهای مثبت و مستقیم بزرگترها داشت، شما می توانید از تشویق های غیر مستقیمی که در همین بخش توضیح داده شده بهره ببرید مثل تشویق های غیر کلامی و تشویق از طریق بیان شگفتی و سؤال کردن از کودک و اگر کودک همه این تشویق ها را رد می کند می توانید یک مکالمه اینچنینی با کودک در مورد موضوع داشته باشید:

بزرگسال خطاب به کودک: وقتی متوجه شدم که چه کار خوبی انجام دادی دلم می خواست حرفی به تو بزنم و بگویم که من متوجه کار خوب تو شدم اما کاملاً مطمئن نبودم که چطور باید آن را بیان کنم. به نظرت چطور باید بگویم ؟ یا تو مایلی من چطور آن را بیان کنم؟ من چگونه تو را تشویق و تحسین کنم که تو دوست داشته باشی ؟

راه جایگزین دیگر می تواند اجازه گرفتن از کودک برای تشویق او باشد :

معلم خطاب به کودک: ممکن کمی تو را تشویق کنم؟ ( ممکن است کودک کمی کنجکاو شود ؟) مطمئنی که می خواهی من تشویق ات کنم؟

مادر خطاب به کودک: حرف های خوبی در مورد تو شنیده ام، کلاغ خبر داده ( کودک کنجکاو می شود). می خواهی بدانی چی شنیده ام؟

 با کسب اجازه از کودک برای تشویق کردن او، کودک تمایل بیشتری برای دریافت بازخورد مثبت شما

نشان خواهد داد .