درمان روان‌شناختی بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن تنفسی (کتاب الکترونیک)

فهرست مطالب

مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………….. 8

بخش اول: مروری بر بیماری مزمن تنفسی در بزرگسالان……………………………. 11

فصل اول: سیستم تنفسی و بیماری‌های مزمن تنفسی………………………………………………………. 12

فصل دوم: تشخیص و درمان بیماری‌ ریوی………………………………………………………………………. 27

فصل سوم: تأثیرات محیطی، اجتماعی و ژنتیکی بر بیماری تنفسی مزمن……………………………. 47

بخش دوم: مداخلات روان‌شناختی……………………………………………………………. 60

فصل چهارم: ارزیابی روان‌شناختی بیماران ریه………………………………………………………………….. 61

فصل پنجم: سازگاری……………………………………………………………………………………………………… 79

فصل ششم: اضطراب………………………………………………………………………………………………………. 94

فصل هفتم: افسردگی……………………………………………………………………………………………………. 110

فصل هشتم: توتون، تنباکو و سایر مواد استنشاقی……………………………………………………………. 128

فصل نهم: چالش‌های خانواد‌ه و حمایت اجتماعی……………………………………………………………. 142

فصل دهم: پایان زندگی………………………………………………………………………………………………… 157

فصل یازدهم: اصول اخلاقی و حرفه‌ای………………………………………………………………………….. 170

References…………………………………………………………………………………………. 182

مقدمه

بیماری انسداد مزمن ریوی[1] COPD در میان بیش از 170 میلیون نفر در سراسر جهان تشخیص داده شده است و آسم[2] در بیش از 350 میلیون نفر اتفاق می‌افتد (بار بیماری جهانی[3] (GBD) 2015 همکاران بیماری‌های مزمن تنفسی، 2017). سالانه میلیون‌ها نفر پس از سال‌ها تلاش با تنگی نفس، ترس از آینده و محدودیت‌هایی در فعالیت‌های بدنی خود بر اثر این بیماری‌ها جان خود را از دست می‌دهند. مسائل روان‌شناختی (نظیر اضطراب، افسردگی و یا مشکلات سازگاری) مرتبط با بیماری مزمن ریوی می‌تواند منجر به مراجعه برای سنجش روان‌شناختی و یا مداخله برای درمان شود. با این حال، اکثر متخصصان سلامت‌روان درمان خاصی در مورد چگونگی استفاده و یا اجرا کردن مهارت‌های خود در این جمعیت ندارند و همچنین هیچ کتابی برای کمک به پزشکان در رفع نگرانی‌های روان‌شناختی ارائه شده توسط این گروه از افراد وجود ندارد. هدف این کتاب ارائه اطلاعات پزشکی اولیه در مورد بیماری مزمن ریوی و درمان روان‌شناختی بیماران ریوی برای روان‌شناسان و سایر متخصصان سلامت‌روان است که تجربه کاری کمی با این گروه از افراد دارند. متخصصان بالینی که بیماران مبتلا به بیماری ریوی را درمان نکرده‌اند، ممکن است بپرسند: این بیماری چیست؟ تأثیر آن بر زندگی این اشخاص چگونه است؟ آیا من به عنوان یک روان‌درمانگر باید در مقایسه با سایر بیماران با این گروه درمانی متفاوت انجام دهم؟ این‌ها نمونه سوالاتی است که در اینجا به آن‌ها پرداخته می شود. تمرکز بر روی بزرگسالان مبتلا به بیماری ریوی و آن دسته از بیماری‌های مزمن تنفسی است که معمولاً برای سنجش و درمان در یک محیط روان‌شناسی سرپایی دیده می‌شوند، اگرچه اطلاعاتی که ارائه می‌شود برای آن دسته از متخصصان بالینی که در حوزه مشاوره سرپایی و بستری، یک عضو ریوی و یا تیم مراقبت‌های درمانی اولیه فعالیت می‌کنند، مناسب است. خلاصه‌ای از چندین بیماری شایع تنفسی مزمن ارائه شده است تا خوانندگان بتوانند مسائل پزشکی را که می‌توانند بر وضعیت روانی بیمار تأثیر بگذارند درک کنند. خوانندگان می‌توانند‌، در صورت لزوم، این دانش را به بیماری‌های تنفسی نادر تعمیم دهند. بیماری‌های حاد ریوی نسبت به بیماری‌های مزمن و پیشرونده چالش‌های مختلفی را برای بیماران به وجود می‌آورند و کمتر در شرایط سرپایی دیده می‌شوند، بنابراین در این کتاب به آن‌ها پرداخته نمی‌شود. بخش اول زمینه‌های پزشکی را مطرح می‌کند؛ در فصل اول نحوه عملکرد سیستم تنفسی، علائم اختلال در عملکرد و ویژگی‌های معمول شایعترین بیماری‌های تنفسی مزمن (به عنوان مثال، COPD، آسم، فیبروز[4] و پنوموکونیوز[5]، فشار خون شریانی ریوی[6] (PAH)، سارکوئیدوز[7]، فیبروز سیستیک[8]، آپنه خواب[9]) توصیف می‌شود. فصل 2 مصاحبه پزشکی، معاینه بدنی و آزمایش تشخیصی برای تشخیص و درمآن‌های پزشکی بیماری‌های ریوی را شرح می‌دهد. مواجهه‌ی محیطی و شغلی که می‌تواند موجب بیماری‌های ریوی یا تشدید آن شود همراه با اطلاعاتی در مورد تأثیرات اجتماعی و ژنتیک در فصل 3 بررسی شده است.

بخش دوم بر ارزیابی روان‌شناختی و درمان بیماران ریوی تمرکز کرده است؛ به طور خاص در فصل 4 مراحل اجرایی سنجش روانی – اجتماعی کاملاً توصیف می‌شود. چالش‌های مرتبط با سازگاری همراه با مداخله‌ها جهت بهبود سازگاری و عوامل موثر بر آن در فصل 5 شرح داده خواهد شد. در فصل 6 و 7 شیوع، تأثیرات و دلایل اضطراب (فصل 6) و افسردگی (فصل 7) در بیماران ریوی و مداخلاتی مانند آموزش روان‌شناختی، درمآن‌های شناختی و رفتاری و داروهای روانپزشکی برای اضطراب و افسردگی توصیف می‌شود. از آنجا که استعمال دخانیات یکی از دلایل اصلی بیماری ریوی است، دخانیات و سایر مواد استنشاقی، ارزیابی، چکیده و خلاصه مداخله‌ها و مداخلات ترک سیگار مانند درمان جایگزین نیکوتین، دارو درمانی و درمان روان‌شناختی در فصل 8 مورد بحث قرار گرفته؛ فصل 9 بر تأثیر بیماری مزمن تنفسی در خانواده و بر حمایت اجتماعی تأکید دارد. مسائل مربوط به پایان زندگی در فصل 10 از جمله بحث در مورد امتناع یا صرف ‌نظر کردن از هرگونه درمان‌ برای زنده‌‌ماندن، نگرانی بیماران تنفسی در لحظه‌های پایانی زندگی و مداخلات روان‌شناختی عنوان شده است و فصل 11 مباحث اخلاقی و تخصصی از جمله رازداری، صلاحیت و تفاوت‌ها را ارائه می‌دهد. این کتاب مبتنی بر مدل زیستی- روانی – اجتماعی[10] است که در آن عوامل بیولوژیکی، روان‌شناختی و اجتماعی مربوط ترکیب شده تا یک مفهوم جامع با جزئیات مرتبط از بیمار در محیط ارائه دهند. این رویکرد تلفیقی هم در ارزیابی و هم در درمان بیماران تنفسی برجسته شده است. موارد ارائه شده برای نشان دادن مفاهیم، مبتنی بر بیماران واقعی است که برای محافظت از حریم خصوصی آن‌ها اطلاعات مربوط به بیماران تغییر یافته است. شایان ذکر است، در طول کتاب برای گردآوری اطلاعات به هر دو گروه بیماران مرد و زن جهت جلوگیری از هرگونه تبعیض جنسیتی مراجعه شده و سرانجام، کلمات تنفسی و ریوی به جای یکدیگر مورد استفاده قرار گرفته است. بیماران مبتلا به بیماری مزمن ریوی می‌توانند از درمان‌های روان‌شناختی بهره‌مند شوند و با توجه به اینکه بسیاری از متخصصان بالینی دانش و یا تخصص کمی برای آگاهی از نحوه کار خود با این بیماران دارند، این کتاب دانشی بنیادین از اطلاعات مورد نیاز برای آن‌ها  فراهم می‌کند.

بخش اول:

مروری بر بیماری مزمن تنفسی در بزرگسالان

فصل اول

سیستم تنفسی و بیماری‌های مزمن تنفسی

تنفس یا دم، اکسیژن (O2) را از بیرون بدن به سلول‌های داخلی بدن منتقل می‌کند و مواد زائد دی‌‎اکسید‌کربن (CO2) را از آن خارج می‌کند. تنفس عمیق یا تنفس شکمی (بطنی) زمانی اتفاق می‌افتد که دیافراگم[11] عضله‌ای در زیر ریه‌ها منقبض شود، حفره قفسه سینه[12] بزرگ شده و فضای خالی از هوا ایجاد می‌کند؛­ بنابراین فشار داخل قفسه سینه کمتر از فشار هوا است[13]. هوا تا زمانی که فشار برابر شود از خارج بدن به سمت داخل با شدت منتقل می‌شود (شکل 1-1 را ببینید). به بیانی دیگر، هنگامی که فرمان عصبی دم توسط مراکز تنفسی در مغز صادر می‌شود اعصاب حرکتی ماهیچه‌های بین دنده‌های خارجی و دیافراگم را منقبض می‌کنند. انقباض ماهیچه‌های بین دنده‌های خارجی موجب حرکت دنده‌ها به بالا و طرفين شده و انقباض دیافراگم موجب افزایش حجم قفسه سینه می‌شود. این افزایش حجم باعث کاهش فشار مایع جنب و باز شدن کیسه‌ها شده و هوا را به درون خود می‌کشانند. بنابراین عامل اصلی باز شدن کیسه‌های هوا و ورود هوا به شش‌ها پرده جنب[14] است. در جریان بازدم برعکس خواهد بود. بازدم یکی از تاثیرات انقباض کشسانی ماهیچه میان‌دنده درونی ریه[15] و ماهیچه دیافراگم موجودات زنده و فرآیندی کنش‌پذیر است. در این حالت زمانی که دیافراگم در حالت استراحت قرار می‌گیرد و اندام‌های شکمی به سمت بالا حرکت می‌کند، هوا را از ریه خارج می‌کند. کارایی این فرآیند به قابلیت ارتجاعی ریه بستگی دارد، که به عنوان انطباق (انطباق تنفسی[16]) شناخته می‌شود و به معنای قابلیت گسترده‌ شدن شش‌ها و فضای سینه‌ای می‌باشد. ماهیچه میان‌دنده بیرونی شل می‌شود؛ ماهیچه میان‌دنده درونی به سمت درون و پایین منقبض می‌شود و قفسه سینه را نیز در همین جهات حرکت می‌دهد که منجر به کوچک شدن فضای درونی قفسه سینه می‌شود. در بازدم به دلیل کوچک شدن حجم درونی قفسه سینه و زیاد بودن غلظت هوا و اجزای آن مانند دی‌اکسید‌کربن، هوای درونی شش‌ها توسط پخش مولکولی به بیرون شش‌ها منتقل می‌شود. در طول مدت تنفس عمیق هوا وارد بینی می‌شود (که به آن نارس نیز گفته می‌شود)، گرم و مرطوب است و سلول‌های مویی (مژک‌ها) ذرات خارجی را به دام می‌اندازند که می‌توانند مضر باشند. حلق (یک چهارراه بین مری و حنجره) یا گلو[17] غذا و هوا را حمل کرده، سپس به یک مجرا جداگانه برای هر یک تقسیم می‌شود. هوا به حرکت خود در مسیر هوا ادامه داده و از بَرچاکنای یا اپیگلوت عبور می‌کند، یک فلپ (زبان‌هایی که بالای حنجره قرار دارد و مانع ورود غذا به نای می‌شود) هنگام بلعیدن فرد بسته می‌شود تا مواد خارجی را از مجاری تنفسی دور نگه دارد[18]، حنجره[19] شامل تارهای صوتی (جعبه صدا) است که برای تولید صدا با لرزش انجام می‌شود. بعد از حنجره، هوا وارد نای می‌شود؛ نای (لوله تنفسی) یک لوله سفت و محکم است که با مژک پوشانده شده و از ورود مواد ناخواسته به ریه جلوگیری می‌کند.

[1] Chronic obstructive pulmonary disease

[2] Asthma

[3] Global burden of diseases

[4] Fibrosis

[5] Pneumoconiosis

[6] pulmonary Arterial Hypertension

[7] Sarcoidosis

[8] Systic Fibrosis

[9] Sleep Apnea

[10] Biopsychosocial

[11]. پرده‌ای متشکل از عضله مخطط (ارادی) داخلی بدن است که به دنده‌های انتهایی و مهره‌ها می‌چسبد و قفسه سینه را از محوطه شکم جدا می‌کند. انقباض این ماهیچه نقش مهمی در انجام غیرارادی تنفس دارد.

[12]. محفظه‌ای است در بدن مهره‌داران که توسط دیواره سینه (قفسه سینه، پوست، ماهیچه و نیام‌های مربوط به آن) حفاظت می‌شود.

[13] . فشار فضای میان دو لایه پرده جنب همیشه کمتر از فشار اتمسفر است و به همین دلیل شش‌ها حتی در حالت بازدم ارادی نیز کاملا بسته نمی‌شوند

[14]. غشایی ظریف و سروزی و دولایه ای حاوی کمی مایع بوده که هر یک از ریه ها را دربر می گیرد.

[15] Internal Intercostal muscles

[16] Pulmonary compliance

[17] Pharynx

[18] . در ابتدای حنجره اپیگلوت وجود دارد که در هنگام ورود هوا از بالای حنجره به کنار رفته و اجازه ورود هوا به تراشه را می‌دهد و در هنگام غذا خوردن ورودی حنجره را می‌بندد و مانع وارد شدن غذا به راه هوایی می‌شود.

[19] Larynx