بخشی از کتاب:

هیجان

پیشگفتار

کتاب حاضر می‌تواند به عنوان یک کتاب کمک درسی برای درس (( هیجان )) در نظر گرفته شود . هیجان یکی از حیطه‌های مهم روانشناسی است  و افزایش آگاهی از آن می‌تواند به بهبود کیفیت روابط ما  با دیگران کمک کند.

کتاب از دوازده فصل تشکیل شده است.  محتوای فصل‌های 1 و 2  به این سوال اساسی پاسخ می‌دهند که هیجان چیست و چگونه تحول می‌یابد. فصل‌های 3 تا 9 به تشریح ابعاد مختلف هیجان در محیط‌های سازمانی و شغلی می‌پردازند و در دو فصل بعدی تاثیرات گوناگونی که هیجان‌ها در روابط بین‌فردی دارند، توصیف و تبیین شده است. در فصل پایانی بر اساس جمع‌بندی و نتیجه‌گیری از محتوای فصول ایده‌هایی برای مطالعه هیجان بیان شده است..

فصل اول:

هیجان چیست؟

تعریف هیجان

ارائه یک تعریف روشن دشوار است، زیرا محققان تعاریف را بر یک یا دو مورد از سه مؤلفه هیجانی متمرکز کرده‌اند. این امر منجر به بحث‌های بسیاری در۱۵ تا ۲۰ سال گذشته شده است اما مولفه دیگری که باید در تعریف هیجان گنجانده شود، متغیرزمان است . ترس یک شخص فقط برای چند ثانیه طول می کشد، در حالی که هیجانات افراد دیگر، روزها، ماه ها و حتی سال ها ادامه دارد. مطالعات متعدد نشان داده اند که برخی از مردم مدت دوره‌های عاطفی خود را بیش از یک ساعت ارزیابی می کنند، در حالی که عده ای دیگر گزارش داده اند که هیجانات آنها می تواند بیش از یک روز دوام داشته باشد (فریدا[1]،۲۰۰۷). تعریف هیجان با توجه به این تعریف و با توجه به توضیحات سه جزئی به شرح زیر است: “هیجان، هماهنگی یا ترکیبی از تجربیات، حالات رفتاری، و اجزای فیزیولوژیکی/عصبی با مدت زمان متغیر است.”

هیجان ها

هیجانات  اولیه و اجتماعی

نشانه‌هایی از واکنش‌های زیر قشری و ابراز حالات جهانی در حمایت از نظریه داروین، بسیاری از محققین را بر آن داشته است تا پیشنهاد کنند که هیجانات ارثی هستند اما محققین دیگر با تاکید بر مدل شناختی استدلال کرده اند که هیجانات شامل تجربیات و رفتارهایی است که فقط در دوران کودکی قابل یادگیری می باشد. وهیجاناتی مانند شرم، گناه و حسادت با واکنش‌های زیر قشری یا با ابراز حالات هیجانی مرتبط نبوده است.

آنچه به اجماع رسیده است این است که برخی از هیجانات عمدتاً تحت سلطه عوامل بیولوژیکی و برخی دیگر تحت سلطه عوامل اجتماعی قرار دارند. این موضوع می تواند به عنوان تمایز بین هیجانات اولیه و اجتماعی مطرح شود، که در آن هیجانات اساسی با حالات چهره، انگیزه (اهداف)، تجربه و رفتار مشخص می‌شوند و نشانه‌هایی از مدیریت شدن توسط برنامه‌های عصبی را نشان می دهد (آکرمن، آبه و ایزارد[2]، ۱۹۹۸؛ ایزارد و آکرمن[3]،۲۰۰۰).

بالاترین توافق در مورد تعریف هیجانات اولیه (پایه) برای شادی، علاقه، ترس، تعجب، خشم، نفرت و اندوه حاصل شده است. اما “پایه” به این معنی نیست که مولفه‌های هیجانی تحت تأثیر محیط قرار نمی‌گیرند. تغییرات در تجربه و بیان همه این هیجانات در دوران کودکی و نوجوانی نشان داده می شود.

به نظر می رسد کودکان در حدود یک سالگی به پاسخ‌های هیجانی شبیه به اشکال بزرگسالان می رسند، به طوری که می توان بین عواطف اولیه  نوزادان و شکل معمولی احساسات در پایان سال اول کودکی که تحت تاثیر ابراز هیجانی مراقب شکل می گیرد، تمایز قائل شد .

گروه هیجانات اجتماعی به طور کلی شامل شرم، گناه و غرور است که اغلب به عنوان «هیجانات خودآگاه» طبقه بندی می شوند.  رشک و حسادت نمونه‌های دیگری برای طبقه بندی هیجانات اجتماعی هستند. هیچ یک از هیجانات اجتماعی را نمی‌توان با حالات چهره مورد توافق همه افراد مرتبط کرد، اما گاهی تلاش‌هایی برای توصیف الگوهای مشخصه حالات چهره، حالات بدنی و رفتار برای برخی از این هیجانات شده است. به نظر می رسد که همه آنها در فرهنگ‌های انسانی وجود داشته باشند و نشان دهنده واکنش‌های فیزیولوژیکی هستند که می توانند با پاسخ برقی پوست[4] و سایر عوامل فیزیولوژیکی شناسایی شوند. هیجانات اجتماعی در اواخر سال دوم زندگی (شرم)، تا سوم ( گناه و شرم ) و چهارم (رشک و حسادت) نشان داده می شوند و تنوع فرهنگی زیادی را در بیان و علیت نشان می دهند.

احتمالاً همیشه در مورد طبقه بندی هیجانات اختلاف نظر وجود خواهد داشت. یک مثال کارول ایزارد است  که بیش از چهل سال است که به تحقیق در مورد هیجانات می پردازد و لیست‌های مختلفی از هیجانات اولیه و پایه ارائه داده است. وی در سال ۱۹۹۱ جدول ۱.۱ را ارائه داد و در سال ۲۰۰۷ و ۲۰۰۹ ایزارد فهرست تجدید نظر شده ای  پیشنهاد داد که در آن  تعجب به دلیل اینکه به نظر می‌رسد بخشی از «علاقه» است، حذف شد، و “شرم”، “گناه” و “تحقیر” به دلیل عدم وجود نشانه‌هایی از ارتباط با یک برنامه عصبی و ابراز حالات جهانی صورت حذف گردید. هیجانات جدول ۱_۱ را می توان به عنوان نمونه معقولی از هیجانات مهم در نظر گرفت و در ادامه کتاب به آنها اشاره خواهد شد.

[1] Frijda

[2] Ackerman, Abe & Izard

[3] Izard & Ackerman

[4] Galvanic Skin Response (GSR)