مبانی محیط زیست و اکولوژی

فهرست

فصل اول: محیط زیست و بوم شناسی………………………………………………………… 13

1-1 مقدمه:…………………………………………………………………………………………………………………….. 13

1-2 محدوده و هدف…………………………………………………………………………………………………………. 15

1-3 اهمیت محیط زیست…………………………………………………………………………………………………. 17

1-4 ضرورت آگاهی رسانی عمومی……………………………………………………………………………………. 19

1-5 مفهوم بوم شناسی و زیست بوم…………………………………………………………………………………… 24

1-6 تعادل اکوسیستم :…………………………………………………………………………………………………….. 28

فصل دوم: تاثیرات انسانی بر روی محیط زیست………………………………………….. 35

2-1مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………….. 35

2-2 جنبه‌های اصلی فعالیت‌های انسانی……………………………………………………………………………… 36

2-2-1 غذا………………………………………………………………………………………………………………….. 36

2-2-2 سرپناه……………………………………………………………………………………………………………… 37

2-2-3 رشد اقتصادی…………………………………………………………………………………………………… 37

2-2-4 امنیت اجتماعی………………………………………………………………………………………………… 38

2-3 اثرات فعالیت‌های انسانی بر روی محیط زیست…………………………………………………………….. 39

2-3-1 تاثیرات کشاورزی……………………………………………………………………………………………. 39

2-3-2 تاثیرات خانه سازی………………………………………………………………………………………….. 46

2-3-3 اثرات زیست محیطی فعالیت‌های معدن کاری…………………………………………………… 50

2-3-4 اثرات صنعتی شدن………………………………………………………………………………………….. 55

2-3-5 اثرات سیستم حمل ونقل…………………………………………………………………………………. 55

فصل سوم: ارزیابی اثرات زیست محیطی و توسعه پایدار……………………………… 61

3-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………… 61

3-2 ارزیابی اثرات زیست محیطیEIA……………………………………………………………………………….. 62

3-2-1 اهداف EIA ارزیابی اثرات زیست محیطی…………………………………………………………. 62

3-2-2 بیان اثرات زیست محیطی……………………………………………………………………………….. 63

3-2-3 روش شناسی EIA………………………………………………………………………………………….. 64

3-3 توسعه ی پایدار و درخور…………………………………………………………………………………………….. 68

فصل چهارم: منابع طبیعی…………………………………………………………………………. 77

4-1 منابع آب………………………………………………………………………………………………………………….. 77

4-2 جنبه‌های کیفی و قابلیت دسترسی………………………………………………………………………………. 78

4-2-1 قابلیت فراهمی آب………………………………………………………………………………………….. 78

4-2-2 کیفیت آب……………………………………………………………………………………………………… 83

4-3 بیماری‌های منتقل شده و متاثر از آب:………………………………………………………………………….. 88

4-4 مسئله ی فلوراید در آب آشامیدنی:………………………………………………………………………………. 91

4-5 منابع معدنی:…………………………………………………………………………………………………………….. 96

4-6 منافع و دارایی جنگل………………………………………………………………………………………………. 100

4-7 چرخه‌های مواد………………………………………………………………………………………………………. 102

4-7-1 چرخه کربن………………………………………………………………………………………………….. 103

4-7-2 چرخه نیتروژن………………………………………………………………………………………………. 104

4-7-3 چرخه گوگرد………………………………………………………………………………………………… 105

فصل پنجم: انرژی………………………………………………………………………………….. 111

5-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………. 111

5-2 انواع منابع انرژی…………………………………………………………………………………………………….. 112

5-3 تابشهای الکترومغناطیسی………………………………………………………………………………………… 113

5-4 منابع انرژی متعارف (بر اساس سوخت فسیلی)……………………………………………………………. 115

5-4-1 زغال سنگ………………………………………………………………………………………………….. 116

5-4-2 نفت…………………………………………………………………………………………………………….. 117

5-4-3 گاز طبیعی……………………………………………………………………………………………………. 119

5-4-4 انرژی هستهای…………………………………………………………………………………………….. 120

5-5 منابع انرژی نامتعارف………………………………………………………………………………………………. 122

5-5-1 انرژی برق آبی (نیروی آب)…………………………………………………………………………… 122

5-5-2 انرژی خورشیدی…………………………………………………………………………………………… 123

5-5-3 فرایند تبدیل بیومس (زیست توده)………………………………………………………………….. 128

5-5-4 تولید بیوگاز…………………………………………………………………………………………………… 128

5-5-5 سوختهای زیستی………………………………………………………………………………………….. 130

5-5-6 هیدروژن به عنوان یک سوخت………………………………………………………………………. 131

فصل ششم: آلودگی‌های زیست محیطی……………………………………………………. 135

6-1 آلودگی آب…………………………………………………………………………………………………………….. 135

6-2 آلودگی خاک………………………………………………………………………………………………………….. 143

6-3 آلودگی صوتی………………………………………………………………………………………………………… 145

6-4 جنبه‌های بهداشت عمومی……………………………………………………………………………………….. 152

6-4-1 فراهمی آب آشامیدنی عمومی………………………………………………………………………… 152

6-4-2 فاضلاب و دفع فاضلاب………………………………………………………………………………… 154

6-4-3 سیستم‌های زهکشی……………………………………………………………………………………… 155

6-4-4 مهندسی بهداشت محیط……………………………………………………………………………….. 155

6-5 آلودگی هوا…………………………………………………………………………………………………………….. 156

6-6 مدیریت پسماندهای جامد………………………………………………………………………………………… 162

فصل هفتم: اهمیت مسائل زیست محیطی متداول………………………………………. 173

7-1 رشد جمعیت…………………………………………………………………………………………………………… 173

7-2 تغییرات اقلیمی……………………………………………………………………………………………………….. 184

7-3 گرمایش جهانی………………………………………………………………………………………………………. 186

7-4 باران اسیدی…………………………………………………………………………………………………………… 191

7-5 سوراخ شدن لایه اوزون……………………………………………………………………………………………. 194

7-6 شهرنشینی…………………………………………………………………………………………………………….. 197

7-6-1 مشخصات و الگوهای جمعیت شهری……………………………………………………………… 197

7-6-2 مشکلات و مزایای شهری مرتبط با محیط زیست……………………………………………. 198

7-7 آلودگی خودروها……………………………………………………………………………………………………… 199

7-8 دامداری…………………………………………………………………………………………………………………. 201

فصل هشتم: حمایت محیط زیست……………………………………………………………. 209

8-1 نقش دولت ها………………………………………………………………………………………………………… 210

8-2 جنبه‌های قانونی و حقوقی……………………………………………………………………………………….. 211

8-2-1 قانون حفاظت از حیات وحش 1972 میلادی…………………………………………………… 211

8-2-2 قانون حفاظت از جنگل1980…………………………………………………………………………. 213

8-2-3 قانون جلوگیری و کنترل آلودگی آب 1974…………………………………………………….. 215

8-2-4 قانون کنترل و پیشگیری از آلودگی هوا 1981…………………………………………………. 218

8-2-5 قانون حفاظت از محیط زیست 1986……………………………………………………………… 219

8-3 اقدامات انجام شده توسط سازمان‌های غیر دولتی ( (NGO………………………………………… 222

8-4 آموزش‌های زیست محیطی……………………………………………………………………………………… 226

8-4-1 نیازمندی جهت آموزش‌های زیست محیطی……………………………………………………. 226

8-4-2 نیاز برای آموزش‌های زیست محیطی ارزش محور…………………………………………… 226

8-4-3 روش‌های بیان آموزش‌های زیست محیطی…………………………………………………….. 228

8-5 آموزش زنان…………………………………………………………………………………………………………… 229

8-5-1 شرایط زنان………………………………………………………………………………………………….. 229

8-5-2 نیاز برای آموزش زنان…………………………………………………………………………………… 229

منابع مطالعاتی پیشنهادی………………………………………………………………………. 234

واژه نامه انگلیسی – فارسی…………………………………………………………………….. 236

نمایه……………………………………………………………………………………………………. 259

 

فصل اول

محیط زیست و بوم شناسی

ENVIRONMENT AND ECOLOGY

1-1 مقدمه:

“محیط زیست” اصطلاحی است که از واژه فرانسوی (environner) “محیط” به معنای “محیط پیرامون” گرفته شده است. زمانی محیط زیست تنها معنای واژه محیط اطراف را می‌داد. که از آن به منظور توصیف دنیای فیزکی اطراف ما که شامل خاک، سنگ، آب و هوا استفاده می‌شد. به تدریج تشخیص داده شد که تنوع عظیمی از گیاهان، حیوانات و میکروارگانیسم‌های موجوددر کره زمین، از جمله انسان‌ها بخش جدایی ناپذیر از محیط زیست هستند. از این رو، برای تعریف منطقی از محیط زیست، ضرورت داشت كه تعاملات و روابط متقابل همه موجودات زنده با محیط فیزیکی اطراف آنها نیز در آن لحاظ گردد. بعدها مشخص گردید که انواع فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی و تکنولوژیکی انجام شده توسط انسانها همچنین تأثیر عمیقی بر اجزای مختلف محیط زیست دارد. بنابراین، ساختارهای مختلف، مواد و نوآوری‌های فناورانه ساخته شده نیز جزئی از محیط زیست شدند به قدری که در حال حاضر همه موجودات) بیولوژیکی) زیستی و) غیر بیولوژیکی (غیر زیستی پیرامون هستی ما نیز در اصطلاح “محیط زیست”گنجانده می‌گردند. تأثیر توسعه اقتصادی و فناوری برمحیط زیست طبیعی ممکن است منجر به تخریب زیست محیط اجتماعی و فرهنگی شود. بنابراین، محیط زیست در چشم اندازی وسیع تر مورد توجه قرار می‌گیرد که در آن اجزای پیرامون و همچنین تعامل آنها را نیز در بر می‌گیرد. برطبق قانون حفاظت از محیط زیست سال 1986، محیط زیست شامل تمام محیط‌های فیزیکی و بیولوژیکی یک ارگانیسم همراه با برهم کنش آن با محیط زیست اطراف خودش می‌باشد. بنابراین محیط زیست به عنوان “مجموع ” آب، هوا و زمین و روابط متقابل موجود بین آنها با انسان، مواد و موجودات زنده دیگر تعریف می‌شود “. مفهوم محیط زیست می‌تواند به وضوح از شکل 1.1. درک گردد.تصویر 1.1.محیط زیست انسانی را نیز به تصویر می‌کشد. هوا، آب و زمین پیرامون ما محیط زیست مارا تشکیل می‌دهند که به طور مستقیم بر ما تأثیر می‌گذارند. در حال حاضر ما نیز برمحیط زیست خودبه دلیل استفاده بیش از حد یا کاربرد مجدد از منابع، یا به دلیل تخلیه آلاینده‌ها در هوا، آب وزمین اثر می‌گذاریم. گیاهان، جانوران و میکروارگانیسم‌ها و همچنین سازه‌های دست ساز بشر در محیط اطراف ما، تعامل دو سویه با ما به طور مستقیم یا غیرمستقیم دارند.تمامی این اجزا و برهم کنش‌های بین آنها محیط زیست را تشکیل می‌دهد.

شکل1-1 .مفهوم محیط زیست: هوا، آب، زمین، موجودات زنده و مواد پیرامون ما و روابط متقابل آنها که روی هم رفته محیط زیست را تشکیل می‌دهند.

اگرچه محیط زیست شهری با محیط زیست روستایی متفاوت است.در محیط زیست شهری ما می‌توانیم اثرات عمیق انسانی را ملاحظه کنیم.غالب چشم اندازهای طبیعی درون شهرها توسط سازه‌های دست ساز بشر تغییر یافته اند به مانند فروشگاه‌های چند منظوره،مجتمع‌های تجاری، کارخانجات،شبکه‌های حمل ونقل و غیره .آب، خاک و آب و هوای شهری توسط ضایعات و پسماند‌های مختلف شیمیایی مملوء گردیده است.تنوع جانوران و گیاهان در قیاس با محیط زیست روستایی بسیار پایین است.تراکم جمعیت شهری بسیار بالاست وتقاضای مصرف انرژی نیز به دنبال آن بالا می‌باشد.

1-2 محدوده و هدف

مطالعات زیست محیطی به عنوان موضوعی از علوم حوزه گسترده ای دارد.که شمار گسترده ای از جنبه‌ها و موضوعات مختلف را در بر می‌گیرد که ممکن است به شرح زیر خلاصه شود:

• منابع طبیعی- حفاظتو مدیریت از آنها
• بوم شناسیو تنوع زیستی
• کنترل و آلودگیزیست محیطی
• مسائل اجتماعی در ارتباط با توسعه و محیط زیست
• جمعیتانسانی و محیط زیست

این مسائل جنبه‌های بنیادین مطالعات زیست محیطی هستند که ارتباط مستقیمی با هر بخش از جامعه ما دارند. مطالعات زیست محیطی همچنین می‌توانند بیشتربر روی موضوعات تخصصی و فنی مانند علوم محیط زیست، مهندسی محیط زیست یا مدیریت محیط زیست متمرکز گردند.در سال‌های اخیر،هدف مطالعات زیست محیطی به طور چشمگیری در سرتاسر جهان گسترش یافته است .گزینه‌های شغلی مختلفی دراین رشته ظهور یافته است که به طور گسترده در زیر طبقه بندی می‌گردد به عنوان:

1-پژوهش و توسعه در محیط زیست :دانشمندان پر مهارت در علوم محیط زیست نقش مهمی را در سنجش مسائل مختلف زیست محیطی در الگویی علمی بازی می‌کنند و فعالیت‌های تحقیق و توسعه را به منظور توسعه ی فناوری‌های پاک و ارتقای توسعه ی پایدار انجام می‌دهند.نیاز به نیروی انسانی آموزش دیده در سطوح مختلف در ارتباط بامسائل زیست محیطی وجود دارد.مهندسی محیط زیست و مدیریت محیط زیست فرصت‌های شغلی جدیدی را برای مدیریت و حفاظت از محیط زیست گشوده است.با قوانین کنترل آلودگی این حالت سخت تر می‌شودکه صنایع مختلف راه حلی را برای در معرض دید قرار گرفتن پسماند‌های خود بیابند.به منظور جلوگیری از وضع قوانین پرهزینه کارخانجات درصدد این هستند که خود را با فناوری‌های سبزدرجهت کاهش آلودگی ایجاد شده وفق دهند.

پژوهش در مورد فناوری‌های کنترل آلودگی،آلودگی و به علاوه هزینه‌های آن در جهت تصفیه پساب را کاهش می‌دهد.بازاریابی به منظور فناوری‌های کنترل کننده ی آلودگی در سرتاسر جهان در حال گسترش است.پاکسازی پسماندهای تولید شده نیز به نوبه خود موضوع دیگری است.که این در حدود 100 میلیارد دلار در تجارت آمریکایی تخمین زده می‌شود .آلمان و ژاپن هم چنین قوانین سخت گیرانه ای را درطول سالیان سال به منظور کسب تجربیات زیاد در جهت کاهش پساب وضع کرده اند. فقط 200 میلیارد دلار به منظور پاک سازی آلمان شرقی سابق وجود دارد. در هند نیز شورای کنترل آلودگی به طور جدی قوانین کنترل آلودگی را اجرا می‌کنند و اصرار بر ارتقاء آن دارند که پسابها قبل از تخلیه در خشکی یا درون آب، استانداردهای تعیین شده را رعایت کنند. بسیاری از شرکت‌ها که دستورالعمل‌ها را رعایت نمی کنند بسته شده اند یا دستور تغییر آنها صادر شده است.

2- حامیان سبز:

با تأکید بیشتر بر اجرای انواع اعمال و قوانین مرتبط با محیط زیست، نیاز به وکلای محیط زیست به وجود آمده است، که بتوانند موارد مربوط به آلودگی آب و هوا، جنگل، حیات وحش و غیره را مطرح کنند.

3- کسب وکار سبز:

در حالی که اطمینان از کیفیت محصولات با مارک ایزو ISO^[1] است، درحال حاضر تأکید روزافزون بر کالاهای بازاریابی که دوست دار محیط زیست هستند نیز وجود دارد. اکثر محصولات گواهی نامه ایزو 14000 یا اکومارک دارند. حساب رسان زیست محیطی و مدیران محیط زیست در سال‌های آینده تقاضای زیادی خواهند داشت.

4-رسانه‌های سبز:

آگاهی رسانی درمورد محیط زیست می‌تواند در بین توده هایی از عموم مردم از طریق رسانه‌های جمعی مانند تلویزیون، رادیو، روزنامه، مجله، احتکار دیوارهای موقتی، تبلیغات و غیره گسترش یابد. به منظور این که جامعه به افراد تحصیل کرده در ارتباط با محیط زیست نیاز دارد.

5- مشاوره در امور محیط زیست:

بسیاری از نهاد‌های غیر دولتی (سازمان‌های مردم نهاد)، صنایع و ارگان‌های دولتی مشاوران محیط زیست را برای مطالعات سیستماتیک و مقابله آنها درجهت رفع مسائل مرتبط با محیط زیست به کار می‌گمارند.

1-3 اهمیت محیط زیست

محیط زیست متعلق به همه است و برای همه با اهمیت می‌باشد.

انسان درهر شغلی و سنی که باشد، تحت تأثیر محیط زیست قرار خواهد گرفت و همچنین با اعمال رفتار خود نیز بر محیط زیست تأثیر می‌گذارد.

به همین دلیل است که ما یک تقویم بین المللی محیط زیستی را برای مشخص کردن جنبه یا مسائل مهم محیط زیستی مشخص کردیم.

تقویم محیط زیست
روز جهانی تالاب	2 فوریه
روز جهانی جنگل	21 مارس
روز جهانی برای آب	22 مارس
روز جهانی هواشناسی	23 مارس
روز زمین	22آوریل
روز بین المللی تنوع زیستی	22می
روز جهانی بر علیه توتون و تنباکو	31می
روز جهانی محیط زیست	5ژوئن
روز جهانی اقیانوس	8ژوئن
روز جهانی جمعیت	11جولای
هفته ازن	16-23سپتامبر
روز جهانی بدون خودرو	سپتامبر 22
روز مصرف کننده سبز	28 سپتامبر
روز جهانی حیوانات مزرعه	2اکتبر
روز جهانی زیستگاه ها	3 اکتبر
روز جهانی رفاه حیوانات	4 اکتبر
هفته حیات وحش	1 – 7 اکتبر
روز بین المللی برای کاهش بلایای طبیعی	13اکتبر
روز جهانی حفاظت	24اکتبر
روز بین المللی برای تنوع زیستی	29 دسامبر

الف- اهمیت جهانی محیط زیست در مقابل اهمیت منطقه ای آن

محیط زیست موضوعی عملا جهانی و نیز منطقه ای در طبیعت است. مسائلی مانند گرمایش جهانی، تخلیه لایه ازن، کاهش تدریجی جنگل‌ها و منابع انرژی، ازبین رفتن تنوع زیستی جهانی و غیره. که به طور کلی از منظر طبیعت جهانی بر بشریت تأثیر می‌گذارند وبرای همین منظور باید در سطح جهانی تفکر و برنامه ریزی کنیم.اگر چه برخی مسائل زیست محیطی هستند که ازنظر منطقه ای اهمیت داشته باشند. برای برخورد با مسائل زیست محیطی مکانی، به عنوان مثال تأثیرات معدن کاری یا پروژه برق آبی در منطقه، مشکلات دفع و مدیریت پسماندهای جامد، آلودگی رودخانه یا دریاچه، فرسایش خاک، سیلابی شدن و شور شدن خاک، مشکلات مربوط به مسمومیت فلور در جمعیت محلی، آلودگی آرسنیک آب‌های زیرزمینی و غیره، کنش‌ها و تفکرات ما را در رابطه با این مشکلات منطقه ای بر می‌انگیزد. به منظور آگاه سازی مردم از جنبه‌های زیست محیطی که با آنها درگیر شده اند، بسیار اهمیت دارد که همه از نظر محیط زیست آموزش ببینند.

ب- اهمیت فردگرایانه محیط زیست

مطالعات زيست محيطي از آنجايي كه با شايع ترين مشكلات روزمره زندگي که ازلحاظ فردی حائز اهمیت هستند سروکاردارد، مانند برخورد با آب آشامیدنی سالم و تمیز، شرایط بهداشتی برای زندگی، هوای پاک و تازه، زمین حاصلخیز، غذای سالم و توسعه پایدار.

اگر می‌خواهیم در محیطی سالم،پاک، از منظر زیبا شناختی زیبا، ایمن و امن برای مدت طولانی زندگی کنیم و این محیط زیست پاک و ایمن را نیز برای فرزندان، نوه‌ها و نتیجه هایمان آرزو کنیم بسیار اهمیت دارد که اصول اولیه محیط زیست را درک کنیم.

1-4 ضرورت آگاهی رسانی عمومی

الف- تلاش‌های بین المللی در راستای محیط زیست

مسائل زیست محیطی حدود 35 سال پیش از برگزاری کنفرانس استکهلم در تاریخ 5 ژوئن 1972 میلادی مورد توجه بین المللی قرار گرفت . از آن زمان، روز جهانی محیط زیست را در 5 ژوئن جشن می‌گیریم. در کنفرانس محیط زیست و توسعه سازمان ملل که در سال 1992 در ریو دژانیرو برگزار شد، که به طور عام به عنوان اجلاس زمین شناخته می‌شود و ده سال بعد، نشست جهانی توسعه پایدار، که در ژوهانسبورگ در سال 2002 برگزار شد موضوعات کلیدی نگرانی محیط زیست جهانی مشخص گردید. توجه عموم مردم به سمت وخیم تر شدن اوضاع محیط زیست در سراسر جهان ترسیم شده بود برای اولین بار جایزه صلح نوبل (2004) به حامی محیط زیست، به منظور اخذ تصمیمات برجسته، وبه تصویر کشیدن نگرانی‌های روز افزون جهانی نسبت به مسائل زیست محیطی و شناخت تلاش‌های سازنده که برای حفاظت و نگهداری از محیط زیست انجام می‌شد اهدا گردید.جوایز صلح نوبل سال 2004 و 2007 برای حامیان محیط زیست جایزه صلح نوبل سال 2004 به حامی محیط زیست کنیایی wangari maathai به منظور سهم او در صلح، دموکراسی و توسعه پایدار جهانی اهدا گردید.که این بزرگترین جایزه بین المللی در جهت حفاظت از محیط زیست است که به ایشان اهدا گردیده .کمیته نروژی نوبل در حالی این جایزه را اهدا کرد که عبارت “صلح روی زمین وابسته به توانایی ما در جهت ایمن ساختن زیست محیطی است که در آن زندگی می‌کنیم ” نوشته شده بود. ماتای ​​، معاون وزیر محیط زیست کنیا است که بنیان گذار جنبش کمربند سبز مستقر در کنیا می‌باشد . این جنبش عمدتا زنان را واداشت تا در حدود 30 میلیون درخت در سرتاسر آفریقا بکارند. این عمل به کاهش روند بیابان زایی، حفظ زیستگاه‌های جنگلی برای حیات وحش و مواد غذایی برای نسل‌ها ی آینده وهمچنین مبارزه با فقر کمک کرده است. ماتای تکیه کلام بسیار زیبایی را بیان کرده است که” زمانی که ما درختان جدیدی می‌کاریم بذرهای صلح را در آنجا کاشته ایم”.

Wangari Maathai

جایزه صلح نوبل سال 2007 به طور مشترک به هیئت دولتی در مورد تغییرات آب و هوایی که توسط حامی محیط زیست هندی دکتر آر کی پاچوری و معاون سابق رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا آقای ال گور اعطا گردید. IPCC سازمان ملل متحد متشکل از 3000 متخصص از رشته‌های علمی مختلف است که در مورد گرمایش جهانی و اثرات آن تصمیماتی اتخاذ می‌کنند. این جایزه به IPPC به منظور قدردانی از تلاش‌های سازنده آن در جهت گشایش دریچه‌های علمی بیشتر درمورد تغییرات اقلیمی ساخته بشر و قراردادن مقادیر پایه که به منظور خنثی سازی چنین تغییراتی مورد نیاز است اهدا گردید . ال گور احتمالا تنها کسی است که فهم گسترده ای را در سرتاسر جهان درجهت اتخاذ چنین مقادیری انجام داده است که نام او در کمیته نروژی نوبل همزمان با نام برنده جایزه مشاهده شده بود.

 R.K. Pachauri DR.  ال گور معاون پیشین رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا

ب-آگاهی سازی عمومی درباره محیط زیست

هیچ دولتی در هیچ سطحی نمی تواند اهداف توسعه پایدار را برآورده کند تا زمانی که مردم نقش مشارکتی در آن نداشته باشند. مشارکت عمومی تنها در شرایطی امکان پذیر است که عموم مردم در مورد مسائل زیست محیطی و بوم شناختی آگاه باشند. مردم باید در مورد این واقعیت آموزش ببینند که اگر محیط زیست خود را تخریب کنیم، در واقع به خودمان آسیب رسانده ایم. این بدان دلیل است که ما بخشی از شبکه پیچیده محیط زیست هستیم جایی که هر جز از محیط زیست به هم مرتبط است.مهم تر از همه آن است که مردم باید ازنظر محیط زیست آموزش ببینند و از اثرات اجتناب ناپذیر آن آگاهی و تجربه کسب کنند قبل از آن که به آستانه برسد.به قدری که ممکن است ناخودآگاه با یک فاجعه مواجه شویم.تلاش دولت در جهت ممنوعیت انتشار پلی اتیلن‌ها نمی تواند کار ساز باشد تا زمانی که عموم مردم به طور کامل مفاهیم زیست محیطی را درک نکرده باشند. مردم باید از این امر آگاه باشندکه انتشاربسترهای پلی اتیلن، ما نه تنها به محیط زیست خود آسیب می‌رسانیم، بلکه در معرض خطرات جدی مرتبط با سلامتی نیز قرار می‌گیریم. ضرب المثل چینی وجود دارد ” اگر برای یک سال برنامه ریزی کنید گیاه برنج را می‌کارید و اگر برای ده سال برنامه ریزی کنید درختانی رو می‌کارید و اگر برای صد سال برنامه ریزی داشته باشید به انسان‌ها آموزش می‌دهید”. اگر ما کره زمین خود را بر پایه توسعه پایدار حفاظت و مدیریت کنیم هیچ گزینه دیگری نداریم تنها راه حل ممکن این است که تمامی افراد رو بر پایه محیط زیست آموزش بدهیم.

ج- نقش حامیان محیط زیست معاصر درباره آگاهی رسانی‌های زیست محیطی

در کشور ما، تلاش‌ها برای افزایش آگاهی از محیط زیست در نقطه آغازین است احکام مربوط به دعاوی درارتباط با قوانین محیط زیست آشکارشده که اهمیت این موضوع را به طورکلی وهمگانی نشان داده است . دو شخصیت مشهور ذکرشده که نیاز به معرفی داشتند Justice Kuldeep Singh می‌باشد که به طور مردمی به عنوان حقوق سبز و دیگری Sh. M.C. Mehta می‌باشد که به عنوان حامی سبز شناخته می‌گردد که به طور نسبتا چشمگیری در ایجاد جنبش محیط زیست سهم دارند.در سال 1991، دیوان عالی کشور دستورالعمل هایی را برای تهیه همه برنامه‌های آموزشی صادر کرد این بخشنامه در واقع جهت پاسخ به دادخواهی منطبق با منافع عمومی بود (PIL) تشکیل شده توسط M.C.MEHTA در اتحادیه هند (1988) باعث شد دادسرای کل برای او حكم اجباری صادر کرد که آگاهی رسانی زیست محیطی در بین همه شهروندان هند ایجاد کند که براساس داوری، مطالعات محیط زیست به عنوان یک دوره اجباری برای همه دانشجویان تدریس شود. در حال حاضر در کشور ما برخی از متخصصان محیط زیست وجود دارند که برندی از طریق فعالیت‌های زیست محیطی خود ایجاد کرده اند. Sh. Sunderlal Bahuguna که به عنوان جنبش Chipko شناخته شده است و تری باچائو اندولان، سمت مدها پاتکار و خانم ارونداتی روی، که برای جنبش narmada bachao andolan شناخته شده هستند و Magsaysay awardee Sh. Rajender Singh که به منظور تلاش‌های سازنده او در جهت حفاظت آب از چهره‌های شناخته شده عصر معاصر می‌باشد . سلیم علی پرنده شناس معروفی است که در جهت کارهای پژوهشی که در مورد پرندگان در هند انجام داده شناخته شده است. نخست وزیر پیشین ما مرحوم خانم ایندیرا گاندی در معرفی مفهوم حفاظت از محیط زیست مؤثر بود که در قانون اساسی هند به عنوان یک رکن اساسی است در حالی که خانم مانکا گاندی، وزیر سابق محیط زیست، در زمینه حفاظت از حیات وحش کارهای بسیار زیادی انجام داده است. گزارش شهروندان هند از محیط زیست،نخستین بار توسط مرحوم ش.آنیل آگاروال، بنیان گذار و سرپرست مرکز علوم و تحقیقات محیط زیست منتشر گردید. حتی با وجود بسیاری از رهبران کلیدی پیشگام در حوزه‌های جنبش زیست محیطی، هند هنوز در این زمینه نتوانسته به موفقیت‌های چشمگیری دست پیدا کند.

د-نقش دولت

مفهوم اکومارک (بوم نشان)

به منظور افزایش آگاهی مصرف کننده گان در مورد محیط زیست دولت هندوستان طرحی راباعنوان برچسب زنی اکو (برحسب زیست بوم) محصولات مصرفی خانوارها با عنوان “Ecomark” در سال 1991ارائه داده است.این کوزه سفالی نماد دوستی ما با زیست بوم و میراث سنتیمان است.محصول ساخته شده سازگار با محیط زیست که به روشی غیر مضر مصرف یا دفع میگردد مفهوم دوستدار با زیست بوم نامیده می‌شود که این نشان اکو مارک به آن اهداء می‌گردد.به منظور تلاش در جهت انتشار آگاهی‌های زیست محیطی “Eco- Clubs” انجمن‌های بوم شناسی برای کودکان و “نیروی وظیفه سازگار با محیط زیست” برای ارتشداران نیز توسط دولت راه اندازی شده است.

 

امروزه همه از محیط زیست صحبت می‌کنند، اما تنها تعداد معدودی ایده‌های روشنی در مورد آنچه که برای انجام دادن بدان نیازمندیم وجود دارد و همچنین افراد کمتری تجربه واقعی یا تخصصی در زمینه محیط زیست را دارند. متأسفانه کمپین‌های آگاهی رسانی زیست محیطی اغلب برای فعالیت خود مورد سوءظن و بهره برداری‌های تبلیغات سیاسی قرار می‌گیرند نسبت به اینکه جزء جدایی ناپذیر برنامه‌های آموزشی خود در تئوری و عمل باشند.
“محیط زیست” است که به عنوان یک “مد” توسط همه جنبه‌های زندگی بسیار اشتباه به کار گرفته شده است، و مفهوم آن به سختی در”وضعیت واقعی زندگی” ما درک می‌گردد و امنیت جانی و امرارمعاش ما در گرو آن می‌باشد. به طور خلاصه، می‌توان گفت ایجاد آگاهی رسانی محیط زیست کاملاً امری ضروری است زیرا:

الف-محیط زیست متعلق به همه انسان‌ها است و مشارکت توده‌ها ی مردمی برای اجرای موفقیت آمیز برنامه‌های حفاظت از محیط زیست ضروری است.

ب-زندگی در جامعه ی توسعه یافته ی فناورانه، سبک زندگی و نگرش‌های ما را به خود جلب می‌کند. و تحت محور خودش قرار داده است. آگاهی از محیط زیست برای تغییر ذهنیت جامعه مدرن به زندگی ای با رویکرد زمین محورمورد نیاز است.

ج-نیاز به آگاهی رسانی عمومی از محیط زیست درمورد اثرات جدی سلامتی آلودگی محیط زیست و حق مسلم آنها برای زندگی در محیطی سالم و پاک وجود دارد.

د-نیاز فوری به منظورایجاد آگاهی در بین مردم وجود دارد که ما انتخاب دیگری نداریم که از اصول پایداری پیروی کنیم . تنها در این صورت زندگی بشر درروی کره ی زمین امن و نسل‌های آینده ما ایمن خواهند ماند.

هنری دیوید توره به درستی بیان کرده”که چطور شما از خانه ای زیبا استفاده می‌کنید زمانی که سیاره ای مناسب برای ساختن آن ندارید” اگر ما از حالا شروع کنیم انتظار می‌رود که حدود 40 -50 سال آینده بتوانیم آن را احیا کنیم.

1-5 مفهوم بوم شناسی و زیست بوم

انواع مختلفی از سیستم‌های پشتیبانی زندگی مانند جنگل ها، چمنزارها، اقیانوس ها، دریاچه ها، رودخانه ها، کوهستان ها، بیابان‌ها و مصب رودها وجود دارد که تنوع گسترده ای در ترکیب و عملکردهای ساختاری آنها را نشان می‌دهد. با این حال، همه از نظر این واقعیت مشابه اند که آنها متشکل ازموجودات زنده ای هستند که در حال تعامل با محیط اطراف خود وانتقال ماده و انرژی هستند. چگونه این واحدهای مختلف مانند بیابانی داغ، جنگل همیشه سبز متراکم، دریای قطب جنوب یا برکه ای کم عمق در نوع پوشش گیاهی و جانوری خود باهم متفاوت هستند، وچگونه آنها انرژی و عناصر غذایی خود را برای زندگی مشترک به دست می‌آورند و چگونه آنها بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند و ثبات وپایداری آن‌ها را تنظیم می‌کنند اینها سوالاتی هستند که توسط دانش اکولوژی به آنها پاسخ داده می‌شود. اصطلاح اکولوژی توسط ارنست هکل در سال 1869 ابداع شده است. این کلمه ازدو واژه یونانی Oikos خانه + logos مطالعه و شناخت برگرفته شده است .بنابراین اکولوژی با مطالعه ارگانیسم‌های زنده در محل طبیعی آنها و برهم کنش خودشان با محیط اطراف سروکار دارد محیط اطراف یا محیط زیست از سایر موجودات زنده اجزای بیوتیک زیستی و فیزیکی غیر زیستی تشکیل شده است.

اکولوژیست‌های مدرن بر این باورند که تعریف کافی از بوم شناسي بايد به بخشي از مطالعه اختصاص یابد و این چنین واحدی بعدها توسط Tansley (1935) زیست بوم نام گرفت.

اکوسیستم گروهی از گونه‌های تجمعات زیستی خود تنظیم شونده است که در تعامل با یکدیگر هستند و با محیط غیر زنده خود مبادله انرژی و ماده می‌کنند. هم اکنون اکولوژی به عنوان “مطالعه اکوسیستم ها” تعریف می‌شود. اکوسیستم واحدی تلفیقی است که از گیاهان، حیوانات و میکروارگانیسم‌های متقابل تشکیل شده است. بقای آن به نگهداری و تنظیم ساختارهای زیستی و غیر زیستی وکارکرد آنها بستگی دارد. بنابراین اکوسیستم، واحد یا سیستمی است که از تعدادی زیر واحد تشکیل شده است، که همه به طور مستقیم یا غیرمستقیم با یکدیگر در ارتباط هستند. آنها ممکن است آزادانه با محیط بیرون خود در حال تبادل انرژی و ماده باشند یک اکوسیستم باز یا ممکن است با محیط بیرون بسته باشد از منظر اصطلاحات تبادل ماده اکوسیستمی بسته تلقی می‌گردد. اکوسیستم تغییرات زیادی در اندازه، ساختار، ترکیب و غیره خود را نشان می‌دهد با این حال، همه اکوسیستم‌ها توسط برخی ویژگی‌های ساختاری و عملکردی پایه که مشترک هستند مشخص می‌شوند. ترکیب و سازماندهی جوامع بیولوژیکی و اجزای غیرزیستی ساختار یک اکوسیستم را تشکیل می‌دهند بنابراین، اکوسیستم‌ها اساساً دارای دو نوع مؤلفه هستند، زیستی و غیر زیستی، که به شرح زیر می‌باشد:

1-اجزای زیستی: ارگانیسم‌های زنده مختلف عنصر زیستی را دریک اکوسیستم تشکیل می‌دهند و متعلق به گروه‌های زیر هستند:

الف-تولیدکنندگان: این ارگانیسم‌ها اکثراً خود مواد غذایی را تولید می‌کنند، به عنوان مثال، گیاهان سبز توسط فتوسنتز مواد غذایی خود را در حضور نور خورشید از مواد اولیه مانند آب و دی اکسید کربن تولید می‌کنند . آنها به عنوان فتو-اتوتروف شناخته می‌شوند (اتو = خود، فوتو = نور، تروف = غذا).

برخی از کمواتوتروف‌ها وجود دارند، که گروهی از باکتری‌ها هستند،که مواد غذایی خود را از اکسیداسیون برخی مواد شیمیایی به عنوان مثال، باکتری‌های گوگردی تولید می‌کنند.

ب-مصرف کنندگان : این ارگانیسم‌ها با تغذیه از ارگانیسم‌های دیگر غذای خود را دریافت می‌کنند. آنها در انواع زیر طبقه بندی می‌شوند :

گیاه خواران — که به عنوان مثال از گیاهان تغذیه می‌کنند. خرگوش، حشره.

گوشت خواران — که از گیاهخواران به عنوان گوشتخوار ثانویه تغذیه می‌شوند (مثلاً قورباغه، ماهی کوچک) یا گوشتخواران سوم (مانند مار، ماهی بزرگ) که از سایر مصرف کنندگان تغذیه می‌کنند.

همه چیزخواران — که هم از گیاهان و هم حیوانات تغذیه می‌کنند، به عنوان مثال، انسان، موش، اکثر پرندگان. پوده خواران (لاشه خواران) — که از موجودات مرده به عنوان مثال، کرم خاکی، خرچنگ، ​​مورچه‌ها تغذیه می‌کنند.

ج-تجزیه کنندگان :

تجزیه کننده‌ها میکروارگانیسم هایی هستند که مواد آلی را به ترکیبات معدنی تجزیه می‌کنند و در این فرآیند آنها مواد غذایی مورد نیاز خود را به دست می‌آورند. آنها نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند درتبدیل عناصرغذایی ضروری از فرم آلی غیرقابل دسترس به فرم معدنی آزاد که برای گیاهان به عنوان مثال، باکتری ها، قارچ‌ها قابل استفاده است.

2- اجزای غیرزیستی : اجزای مختلف فیزیکوشیمیایی اکوسیستم ساختار غیر زیستی را تشکیل می‌دهند.

الف – اجزای فیزیکی شامل نور خورشید، شدت نور خورشید، بارندگی، دما، سرعت باد و جهت آن، قابلیت دسترسی آب، بافت خاک و غیره

ب- اجزای شیمیایی شامل عناصر غذایی غالب مانند کربن،نیتروژن،فسفر، پتاسیم،هیدروژن، اکسیژن،گوگرد و غیره هستند عناصر غذایی کم مصرف مشابه آهن، مولیبدن، روی، مس و غیره، نمک‌ها و مواد سمی مانند آفت کش ها. این عوامل فیزیکوشیمیایی از آب، هوا و خاک نقش مهمی در عملکرد اکوسیستم دارند.

هر اکوسیستم عملکردهای مهم زیر را انجام می‌دهد :

الف- زنجیره‌های غذایی و شبکه‌های غذایی مختلفی دارد.

زنجیره غذایی از توالی خوردن و خورده شدن پیروی می‌کند به مانند

چمن ← ملخ ← قورباغه ← مار← شاهین

Grass → Grasshopper → Frog → Snake → Hawk

فیتوپلانکتون‌ها (جلبک آبی) ← کک آبی← ماهی کوچک← ماهی بزرگ) ماهی تن(

که به عنوان زنجیره غذایی چرا معروف هستند که با گیاهان سبز آغازمی کنند و با گوشت خواران اوج می‌گیرند.

نوع دیگری از زنجیره غذایی تجزیه کننده که با مواد آلی مرده آغاز می‌شود از الگوی زیر تبعیت می‌کند:

لاشبرگ‌های جنگلی ← قارچ ← باکتری

به طور کلی زنجیره‌های مواد غذایی در شبکه ای به هم پیوسته و بافته شده که به شبکه غذایی معروف است یافت می‌شوند. چندین گزینه برای خوردن و خورده شدن در یک شبکه غذایی وجود دارد. از این رو اینها بیش از حد پایدار می‌باشند .

ب- جریان یک طرفه انرژی در یک اکوسیستم وجود دارد.

از نور خورشید تبعیت می‌کند و بعد از آن که توسط تولید کنندگان اولیه (گیاهان سبز) گرفته شد، از طریق زنجیره غذایی یا شبکه غذایی از قوانین ترمودینامیک تبعیت می‌کند. در هر مرحله متوالی از زنجیره غذایی حدود 90٪ از انرژی در فرآیندهای مختلف( تنفس، ترشح،تحرک و غیره( از بین می‌رود و تنها 10 ٪ به سطح بعدی منتقل می‌گردد ( 10٪ قانون گردش انرژی).

ج- عناصر غذایی(مواد ( در اکوسیستم از یک الگوی گردشی پیروی می‌کند.

چرخه عناصر غذایی بین دو اجزای زیستی و غیر زیستی رخ می‌دهد که به چرخه‌ها ی بیوژئوشیمیایی معروف است (= bioزنده،زمین earth=، عناصرغذایی=. (chemical

د- عملکرد هر اکوسیستم به تولید و نگهداری برخی از فرآورده ی اولیه (زیتوده ی گیاهی) و فرآورده ی ثانویه آن(زیست توده حیوانی) وابسته است.

ه- هر اکوسیستم خود را تنظیم و محافظت کرده و تا حد معینی در برابر هرگونه فشار و اختلال مقاومت می‌کند .این خود تنظیمی و یا سیستم کنترل به سیستم سایبرنتیک معروف است.

1-6 تعادل اکوسیستم :

اکوسیستم‌ها ویژگی منحصر به فردی از خود تنظیمی دارند. اکوسیستم متشکل از اجزای فرعی مختلف زیستی و غیر زیستی طبیعی می‌باشد، که به هم پیوسته و وابسته هستند، و دارای خاصیت ذاتی هستند که در برابر تغییرات مقاومت می‌کنند. این بدان معناست که اکوسیستم‌ها خاصیت تحمل آشفتگی یا استرس (تنش) خارجی را دارند این ویژگی به هوموستازی معروف است. اکوسیستم‌ها ساختار مشخصی دارند که متشکل از برخی انواع موجودات زنده خاص، که نقش و جایگاه مشخصی در اکوسیستم دارند، که به عنوان مثال نقش و جایگاه آنها در شبکه غذایی، تعریف می‌گردد. درمجموع درتعامل با اجزای غیر زیستی، این اکوسیستم‌ها عملکردهای جریان انرژی و چرخه مواد را انجام می‌دهند و سرانجام خروجی آن را به شکل بهره وری مطلوب ارائه می‌دهند. هر اکوسیستم بسته به هموستازی خود می‌تواند در طیف وسیعی از شرایط عمل کند(ظرفیت مقاومت در برابر تغییرات). دردرون فلات هموستاتیک خود، اکوسیستم پتانسیل تحریک مکانیسم‌های بازخورد خاص را دارد که با مقابله با آشفتگی‌های آن در حفظ عملکرد اکوسیستم کمک می‌کند. چنین بازخورد‌های دارای انحراف به عنوان مکانیسم‌های بازخورد منفی شناخته می‌شوند. چنین حلقه‌های بازخوردی به حفظ تعادل اکولوژیکی اکوسیستم کمک می‌کند.

اکوسیستم متعادل دارای اجزای اساسی زیستی است که با گذشت زمان متناسب با آن شرایط زیست محیطی تکامل یافته است. جریان انرژی و چرخه ی عناصر غذایی در یک الگوی تعریف شده در چنین اکوسیستمی، تحت مجموعه ای از محیط زیست فیزیکی یا طبیعی انجام می‌شود.

با این حال، با افزایش اختلال بیرونی یا تنش در حد مشخص (بیش از حد فلات هوموستاتیک یک اکوسیستم)، تعادل اکوسیستم نیز مختل می‌شود. دلیلش این است که اکنون نوع دیگری از مکانیسم‌های بازخورد، که مکانیسم‌های شتاب دهنده انحرافی هستند شروع به کار می‌کنند. به این بازخورد‌ها مکانیسم‌های بازخورد مثبت گفته می‌شود، که بیشتر اختلالات ایجاد شده توسط تنش بیرونی را افزایش می‌دهد و در نتیجه اکوسیستم را از شرایط بهینه خود دور می‌کند و سرانجام به فروپاشی سیستم منجر می‌شود . شکل 2.1 سیستم کنترل اکوسیستمی متعادل را در یک محدوده نشان می‌دهد.

تصویر 1-2 تنظیم زیست بوم توسط شرایط هوموستازی. در محدوده ی کاربرد تنش مکانیسم‌های بازخورد منفی شروع به عمل کردن می‌کنند، سعی به شمارش تنش و تنظیم تعادل سیستم دارند اما پیرامون فلات هوموستاتیک بازخوردهای مثبت شروع به فعالیت می‌کنند که بیش از حد افزایش یافته و اثرات تنش باعث عدم تعادل در اکوسیستم (زیست بوم) می‌گردد.

برای درک مفهوم می‌توان مثال زیر را در نظر گرفت . دی اکسید کربن توسط گیاهان سبز مورد نیاز است تا مواد غذایی خود را در حین فتوسنتز بسازند و در واقع مواد غذایی تولید شده توسط گیاهان سبز، پایه زنجیره‌های غذایی، جریان انرژی و چرخه مواد است. اکوسیستم تعادل بسیار خوبی برای تنظیم سطح دی اکسید کربن از طریق چرخه کربن دارد، جایی که تمام موجودات زنده در هنگام تنفس CO2 تولید می‌کنند و گیاهان سبز از آنها در طول فرایند فتوسنتز استفاده می‌کنند و اکسیژن را آزاد می‌کنند. فراتراز حد مشخص، افزایش غلظت CO2 می‌تواند به بهبود تولید گیاهان سبز نیز کمک شایانی نماید. اما فراتر از حدود مشخص، افزایش CO2 باعث عدم تعادل در اکوسیستم خواهد شد که می‌تواند بازخوردهای مثبت زیان آور مختلفی را ایجاد کند. در نتیجه، چندین اثر نامطلوب زیست محیطی از جمله گرمایش جهانی، تغییر الگوهای بارندگی، عدم ایمنی محصولات زراعی، طوفان ها، سیل، ظهور انواع جدیدی از آفات- گردد که همگی منجر به تخریب اکوسیستم می‌گردند.

سوالات:

1-چه چیزی برای مطالعه مسائل زیست محیطی مورد نیاز است؟

2-هدف از آموزش محیط زیست چیست ؟

3- چگونه آگاهی رسانی از محیط زیست می‌تواند به حفاظت از محیط زیست ما کمک نماید؟

4- محیط زیست را تعریف کنید؟

5- چگونه محیط زیست شهری با محیط زیست روستایی متفاوت است؟

6- منظور از “Ecomark” چیست؟

7-چرا ما جنبه‌های ریاضی و مهندسی را برای مطالعات زیست محیطی به کار میگیریم ؟

8- بازاریابی سبز چیست؟

9- اکولوژی و اکوسیستم را تعریف کنید؟

10- اجزای زنده و غیر زنده در یک اکوسیستم چیست؟

11- زنجیره‌های غذایی و شبکه‌های غذایی چیست؟ مثال بزنید و در مورد اهمیت آنها بحث کنید؟

12-انواع مکانیسم‌های بازخورد تنظیم کننده یک اکوسیستم چیست؟

13-کارکردهای یک اکوسیستم چیست؟

پاسخ مناسبی به پرسش‌های زیر بدهید:

الف) جای خالی را پرکنید؟

1- اصطلاح “محیط زیست ” از کلمه فرانسوی ……. گرفته شده است که به معنای محاصره کردن یا احاطه را می‌دهد.

2-کنفرانس محیط زیست و توسعه سازمان ملل متحد(اجلاس زمین ( در ……………… برگزار شد.

3- اجلاس جهانی توسعه پایدار در ……… و ……… برگزار شد.

Sunderlal Bahuguna -4با جنبش‌های مردمی زیست محیطی ……………..و …………….همراه است .

5- آقای) PIL …….. دادخواست منافع عمومی( را برای ایجاد آگاهی از محیط زیست در بین همه شهروندان هند ثبت کرد.

6- ………………………….. به دلیل مشارکت وی در زمینه حفاظت از محیط زیست، جایزه صلح نوبل را در سال 2004 دریافت کرد.

7- …………………………در هند به عنوان قاضی سبز معروف است.

8- روز جهانی محیط زیست جشن گرفته می‌شود در. …………………..

9- به محصولات سازگار با محیط زیست گواهینامه ISO با نام ISO …… داده می‌شود.

10- Ecomarkکشور ما …… است.

11. اصطلاح “اکولوژی” توسط …… تنظیم شد و “اکوسیستم” توسط …… به کاربرده شد.

12-توالی غذا خوردن و خورده شدن در اکوسیستم “……” نامیده می‌شود.

13 – میکروب‌ها(باکتری‌ها ( که قادر به تولید مواد غذایی آلی از طریق اکسیداسیون برخی مواد شیمیایی هستند که شناخته شده به مانند …………….است.

14-حرکت عناصرغذایی در یک اکوسیستم گردشی است و جریان انرژی …… است.

ب) پاسخ صحیح را انتخاب کنید؟

1- محیط زیست شامل تعامل بین

الف) هوا، آب و موجودات زنده

ب) هوا، آب، زمین و موجودات زنده

ج) هوا، آب، زمین، مواد و موجودات زنده

د) هیچ یک از این موارد.

2- کدام یک از موارد زیر کودکان را درگیر آگاهی از محیط زیست می‌کند؟

الف) Ecomark

ب) انجمن‌های بوم شناسی

ج) نیروی کار سازگار با محیط زیست

د) همه این موارد.

3-کدام یک از موارد زیر یک زوج صحیح نیست؟

الف) روز جهانی جنگل – 21 مارس

ب) روز زمین – 5 ژوئن

ج) روز جهانی جمعیت – 11 ژوئیه

د) روز جهانی آب – 22 مارس.

4-کدام یک از موارد زیر یک زوج نادرست است؟

الف) آر کی پاچا وری -جایزه صلح نوبل

ب) ام سی مهتا حامی جنبش سبز

ج) راجندر سینگ قهرمان آب هند

د) مدها پاتیکار جنبش چیپکو

5- ارگانیسم هایی که از ارگانیسم‌های مرده تغذیه می‌کنند نامیده می‌شوند؟

الف) گوشتخواران

ب) تجزیه كننده گان

ج) مرده خواران

د) همه چیز خواران

6-کدام یک از موارد زیر یک عامل غیرزیستی نیست؟

الف)اشعه خورشیدی

ب) باکتری ها

ج) بافت خاک

د) کربن.

ج)گزینه صحیح یا غلط را بنویسید؟

1- فقط دنیای فیزیکی اطراف ما محیط زیست ماست.(درست / نادرست(

2- هفته ازن در طی 16 تا 23 سپتامبر مشاهده می‌شود.(درست / نادرست(

3- بوم شناسی ممکن است به عنوان “مطالعه اکوسیستم ها” تعریف گردد.(درست / نادرست(

4- اکوسیستم هایی که آزادانه انرژی و ماده را با محیط خارج تبادل می‌کنند به عنوان اکوسیستم بسته شناخته می‌شوند.(درست / نادرست(

5- اکوسیستم گروهی از اجتماعات زیستی است که در تعامل با یکدیگر هستند اما با محیط زیست غیر زنده مبادله انرژی و ماده ندارند.(درست / نادرست(

6- تجزیه کنندگان همچنین به عنوان ساپروتروف شناخته می‌شوند. (درست / نادرست(

7- اجزای زیستی و غیر زیستی یک اکوسیستم بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند و از طریق جریان انرژی و گردش مواد با یکدیگر در ارتباط هستند. (درست / نادرست(

8-شبکه‌های مواد غذایی در مقایسه با زنجیره غذایی خطی، ثبات کمتری را برای اکوسیستم ایجاد می‌کنند. (درست / نادرست(

9-اگر می‌خواهیم تعادل زیست محیطی را حفظ کنیم، باید سعی کنیم در مکانیسم‌های بازخورد مثبت سهیم باشیم. (درست / نادرست(

10-مکانیسم‌های بازخورد مثبت تمایل دارند که سیستم را از شرایط مطلوب خود دور کنند. (درست / نادرست(

-11 دامنه تحمل یک اکوسیستم به یک تنش زیستی خاص توسط فلات هومئوستاتیک آن به بهترین وجه توصیف می‌گردد. (درست / نادرست(